ADHD en ADHDoris; zo snel als een Ferrari

Een voorbeeld uit de praktijk

Het is woensdag 11 uur en tegenover mij zit Doris. Doris is 10 jaar en zit in groep 6. Vandaag is hij voor de tweede keer bij mij voor een gedragsonderzoek. Hij heeft last van woede-uitbarstingen, maar hij is ook vaak heel erg verdrietig. Hij gaat naar logopedie en ergotherapie want het leren schrijven verloopt ook moeizaam. Op school maakt hij zijn werk niet af en let hij niet goed op. Doris vindt weinig dingen leuk, hij voelt zich soms waardeloos en hij is vaak moe. Hij werkt ontzettend hard, dat is een ding dat duidelijk is, maar toch wil het allemaal niet lukken. Wat is er toch aan de hand met Doris?

Samen aan de bak

Hij komt over als een lieve, enthousiaste, speelse en gevoelige jongen. Tijdens het onderzoek doet hij goed zijn best. Na verschillende opdrachten, vul ik samen met Doris een vragenlijst in over zijn zelfbeeld. We bespreken wat antwoorden die hij heeft gegeven. Doris geeft aan dat hij erg ontevreden is over de manier waarop hij zich gedraagt.

‘Waar ben je dan precies ontevreden over?’ vraag ik hem. Zijn ogen zijn naar de tafel gericht en hij begint te vertellen. Op het moment dat hij even oogcontact zoekt, zie ik zijn tranen hoog zitten. Ik kijk naar de verschillende testen die naast mij liggen. Het zijn dingen die eigenlijk nog op de planning staan. Ik zou zo graag in zijn hoofd willen kijken, dacht ik meerdere keren. Maar nu.. laat hij dat toe, dus ik besluit die stapel testen opzij te schuiven.

Doris vertelt

Doris stopt niet met praten en slaat zijn handen voor zijn ogen. Deze lieve en grappige jongen met de stoere rode bandana om zijn hoofd geknoopt, besluit zijn hart en ziel op tafel te leggen. Wat ben ik blij. En trots op Doris. Dit vertel ik hem wel tien keer. Vervolgens werken we samen als een team om alles zo goed mogelijk op papier te zetten. We proberen woorden te geven aan zijn emoties en angsten, die duidelijk heel hoog zitten. Ik luister met wel tien oren en probeer alles als een spons in me op te nemen. Tussendoor citeer ik wat ik schrijf en Doris corrigeert mij zodat alles precies klopt.

Tranen

Zijn ogen zijn waterig en af en toe rolt er een traan over zijn wang. Wanneer het te veel is, knijpt hij zijn ogen stijf dicht om het te laten stoppen. Met zijn arm veegt hij zijn tranen weg en vertelt hij verder. Door de tranen heen verschijnt af en toe een glimlach wanneer ik hem complimenten geef. De tijd is verstreken en de stapel testen ligt me nog steeds aan te kijken. De klok kan tikken wat hij wil en die testen kunnen mij aanstaren wat ze willen. De tijd kan me gestolen worden en die testen ook. Maar alles wat Doris mij hier vertelt, dat niet.

‘Ik word er gek van’

Doris vertelt over de conflicten en ruzies in de klas en buiten op het schoolplein. Met zijn vriendjes en met zijn juffrouw. Hij vertelt over zijn eigen woede-uitbarstingen en begint weer te huilen. Hij huilt omdat hij het zo erg vindt voor zijn mama en juffrouw, want ‘ze doen het allemaal zo goed voor mij’, vertelt Doris. Ik besef me dat deze jongen zich sterk bewust is van zijn eigen negatieve gedrag en de gevolgen daarvan. Hij heeft zijn impulsen en zijn gedrag niet onder controle en hij weet niet precies waar het vandaan komt. ‘Het gebeurt gewoon en daarna ben ik zo verdrietig om wat ik heb gedaan’, snikt Doris. Hij is bang dat zijn vrienden hem eng gaan vinden en niet meer zijn vrienden willen zijn. Hij geeft voorbeelden en stopt niet met praten. Nu ben ik blij dat hij zijn gedrag niet kan remmen en ik probeer Doris bij te houden terwijl ik hem aanmoedig. Na een tijdje verandert er iets in Doris. De Doris die eerst zo verdrietig was, wordt nu een beetje boos en zegt geïrriteerd dat hij er helemaal gek van wordt.

Straf

Deze jongen krijgt regelmatig straf in de klas. Daarna gaat hij naar huis, waar de juffrouw zijn moeder inmiddels op de hoogte heeft gebracht van wat er is gebeurd. Thuis krijgt hij nog een keer straf en moet hij naar bed. Doris valt boos en verdrietig in slaap en op dezelfde manier wordt hij in de ochtend wakker, vertelt hij. Zijn gedrag bezorgt hem zo veel problemen. Zijn gedrag.. waar anderen hem voor straffen. Dat hij zelf niet onder controle heeft en wat hij zelf zo graag zou willen veranderen.

……….

‘.. En dan ren ik wild op ze af, maar ik bedoel het als een spel, maar zij zien dat niet zo..’

‘.. En dan ben ik bang dat ze mij eng gaan vinden, dat ze niet meer mijn vriend willen zijn..’

……….

‘.. Soms irriteren ze mij. Dan ren ik ze achterna, trek ik aan zijn schouder en dan valt hij op de grond..’

‘.. En dan mag de hele klas naar het bos, maar ik niet..’

……….

Het kwartje valt

Na vele gedragsvragenlijsten van zijn ouders en de juffrouw en een uitgebreid onderzoek van totaal 6 uur, komen we uiteindelijk uit bij een diagnose ADHD. Dan valt opeens alles op zijn plek.

De jongen die op het schoolplein vecht met andere kinderen omdat ze hem uitdagen. Acties die altijd nét verkeerd uitvallen. Woede-uitbarstingen omdat het allemaal te moeilijk voor hem is. Omdat ze niet écht naar hem luisteren. Omdat het hem allemaal zóveel moeite kost. Het vasthouden van die irritante pen, het schrijven van die stomme letters, maar ook het opletten in de klas, het rustig omgaan met andere kinderen, het onderdrukken van zijn impulsen, in stilte werken.. het filteren van alle indrukken de hele dag door.
Het verdriet. Omdat hij weet wat zijn gedrag met anderen doet, dat hij zijn gedrag niet kan sturen, het niet onder controle heeft en omdat hij niet weet hoe hij het anders moet doen. En omdat, zoals Doris zelf zegt, hij ‘er gek van wordt’.

Onmacht door kapotte remmen

Het is niet dat hij het niet wil, het is onmacht. Doris heeft een goed stel hersenen. Hij is een slimme jongen, maar hij heeft een Ferrari als brein. Een hele snelle Ferrari. Wat fijn, zou je denken. Maar er is een probleem. Hij heeft fietsremmen. Zijn remmen zijn niet sterk genoeg om zijn Ferrari-brein te sturen en op tijd te laten stoppen. Wanneer Doris zich wil concentreren lukt dat vaak niet en hij kan ook niet veel tijd nemen om over zijn gedrag na te denken. Hij kan dat moeilijk afremmen met die fietsremmen van hem.

Aan mij nu de taak om samen met Doris, zijn ouders en juffrouw een goed plan te maken om zijn remmen wat sterker te maken zodat hij langzamer kan gaan wanneer het nodig is. Op die manier kan Doris wedstrijden winnen in plaats van steeds maar weer uit de bocht te vliegen of om tegen iemand aan te botsen. Maar het allerbelangrijkste is misschien nog wel, uitleg geven aan Doris over de werking van zijn hersenen, een verklaring geven voor zijn gedrag en hem laten inzien dat hij er mag zijn zoals hij is; een mooie, lieve, enthousiaste, gevoelige, glimmende Ferrari vol met inlevingsvermogen en vele andere mooie eigenschappen.

Dankjewel Doris, dat je alles met mij wilde delen, dat ik je tranen mocht zien en je woorden mocht opslurpen. En.. dat ik zo veel van jou mocht leren.